Novinarske organizacije sjećaju se novinara koji su ubijeni dok su izvještavali o ruskoj invaziji na Ukrajinu.

foto: Anastasiia Krutota on Unsplash

Danas se navršilo 1.000 dana otkako je Rusija počela invaziju na Ukrajinu 24. februara 2022. godine. Obilježavajući ovaj period rata, partneri platforme Media Freedom Rapid Response (MFRR) uputili su saopštenje u kojem se sjećaju onih novinara koji su izgubili živote izvještavajući o ratu.

U saopštenju objavljenom danas, koje je potpisalo šest novinarskih organizacija, među kojima su Evropska federacija novinara (EFJ) i Međunarodni institut za medije (IPI), izražava se solidarnost sa novinarima koji nastavljaju riskirati živote kako bi donijeli informacije o invaziji.

Od 24. februara 2022. godine 13 novinara je ubijeno dok su izvještavali o ruskoj invaziji na Ukrajinu. Pojedini novinari, poput Armana Soldina, Oksane Bauline i drugih, ubijeni su usljed ruskog granatiranja, neselektivno ili ciljano, dok su drugi, poput Maksa Levina i Mantasa Kvedaravičijusa, vjerovatno ubijeni namjerno. Desetine drugih novinara je ranjeno tokom izvještavanja o ratu a uništene su i bezbrojne redakcije, TV tornjevi i druga medijska infrastruktura.

Novinarske organizacije u saopštenju navode da je Victoria Roshchyna, ukrajinska novinarka koja je krenula da izvještava o okupiranim regijama Ukrajine u julu 2023., umrla pod nejasnim okolnostima u ruskom pritvoru, a vijest o njenoj smrti objavljena je tek 10. oktobra 2024. Do danas ruske vlasti su odbile da istraže okolnosti njene smrti kao i da vrate njeno tijelo porodici u Ukrajini.

"Vijest o smrti Roshchyne služi kao podsjetnik da se još najmanje 13 ukrajinskih novinara i dalje drži u ruskom zarobljeništvu bez ikakvih zakonskih garancija da ruske vlasti osiguravaju njihovu sigurnost. Među ukrajinskom medijskom zajednicom raste strah da su, kao i kod Roshchyne, i njihovi životi u opasnosti", navedeno je u saopštenju.

Osim fizičkih napada ukrajinski novinari i mediji suočavaju se sa sve većim online prijetnjama poput pokušaja hakovanja, spoofinga i DDoS napada koji su intenzivirani od početka ruske invazije na Ukrajinu.

Ukrajinske redakcije redovno su na meti napada distribuiranog uskraćivanja usluge (DDoS) zbog čega glavne web stranice s vijestima nisu dostupne, a ti prekidi u prosjeku traju nekoliko sati. Organizacije navode da takvi napadi imaju snažne negativne posljedice za ukrajinske medije koji su izloženi gubitku čitanosti, a time i komercijalnih prihoda.

U pismu se navodi i pojava takozvanih Doppelgänger (kloniranih) web stranica, zbog kojih su partneri iz platforme MFRR zahtijevali reakciju evropskih vlasti i velikih tehnoloških platformi. Organizacije objašnjavaju da su ove stranice prerušene na način da liče na popularne novinske kuće u Ukrajini, ali zapravo pokušavaju uticati na ukrajinsko javno mnijenje propagirajući ideje koje služe ruskim interesima. Na primjer, šire dezinformacije o tome da je Ukrajina izgubila rat, da joj nedostaje municije i da je ukrajinska vlada korumpirana.

U saopštenju se navodi da je rat takođe postao izgovor za ukrajinske vlasti da uvedu određeni nivo cenzure u medijima u zemlji. Najupečatljiviji primjer je nastavak produkcije vrlo kontroverznih emisija "ujedinjenih vijesti" na glavnim ukrajinskim televizijskim kanalima, na kojima se pristrasno izvještava o podršci ukrajinskoj vladi. Emisije "ujedinjenih vijesti" takođe je nedavno kritikovala Evropska komisija koja je pozvala Ukrajinu da ponovo procijeni validnost projekta.

Dodaje se i da su zvaničnici nadzirali i zastrašivali nekoliko ukrajinskih istraživačkih novinara zbog njihovog rada, poput istraživačkog novinara Yuriya Nikolova koji je bio meta zastrašivanja u januaru. Do danas za to niko nije odgovarao. 

U oktobru je i nezavisna novinska kuća Ukrajinska pravda (UP) u saopštenju navela da doživljava "stalni i sistematski pritisak" iz kancelarije predsjednika Volodimira Zelenskog.

No, uprkos sve većim izazovima, novinarske organizacije u zemlji su pokazale nevjerovatnu otpornost tokom rata koji sada traje skoro tri godine, piše u saopštenju. 

"Partneri MFRR-a izražavaju svoju solidarnost sa novinarima i nezavisnim medijima u Ukrajini. Obavezujemo se da ćemo nastaviti da ih podržavamo u obavljanju njihovog posla, koliko god bude potrebno", objavljeno je u saopštenju.

Izvor: IPI, EFJ

___